Nowe Ateny

Nowe Ateny — zbitka barwnych i oryginalnych cytatów z dzieł zapomnianych — anegdot z towarzystw wszelkiego autoramentu — literackich plotek różnej akuratności. Mądrym dla memoryjału, idiotom dla nauki, jak mawiał Benedykt Chmielowski. Więcej informacji?

Anonimowa «Spowiedź»

Z Moich wspomnień o życiu towarzyskim w Warszawie Pauliny Wilkońskiej:

– Komorowski Spowiedź moją będzie czytał – poszepnął mi przyjazny nam poeta, którego nazwiska wszelako, bez jego zezwolenia, tutaj nie wymieniam. […]

Była to spowiedź Żyda, który głęboko i gorzko swoją czuje niedolę, jako paria wpośród chrześcijańskiej społeczności. I zawierał nieco drażliwy ustęp.

Komorowski usiadł na środku salonu. A było wtedy wiele, bardzo wiele osób. Wszystko przycichło od razu, że przypomniało się wyrzeczenie dawne: jak gdyby makiem zasiał.

Zaczął czytać pięknie, wyraziście, dźwięcznie, jak zawsze. Uwaga była do najwyższego podnieconą stopnia. Wtem przychodzi ów ustęp wspomniany:

Czyż całe życie zasług nie zdołało
Miłości od was braterskiej wyprosić?
Czyż było jeszcze poświęceń nie dosyć?
Czyż było jeszcze chrztów krwawych za mało?

Czyż pamięć zasług naszych w poniewierce?
Czyśmy praw naszych nie dowiedli w czynie?
Czyliż nie polska krew nam w żyłach płynie?
Czyliż nie polskie w piersi bije serce?

Niech myśl przeszłości zawiść w sercu zgasi,
Niech pamięć zasług dawny przesąd zaćmi,
Niech ci, co sercem byli bracia wasi,
Słowem i czynem zostaną się braćmi!

A może szczep ten nowego plemienia
Pięknej przyszłości rokuje nadzieje.
Młodymi listki doda drzewu cienia
I w pień ów stary nowe życie wleje.

Słowa te, napisane przez do dziś anonimowego poetę w I połowie XIX wieku, przypomniały Wilkońskiej o jednym z epizodów 1861 roku, kiedy to jedna z manifestacji patriotycznych w Warszawie została zaatakowana przez pułk kozaków. Jedną z pierwszych ofiar był idący na czele ksiądz Nowakowski. Gdy ksiądz, cięty przez kozaka pałaszem, upuścił krzyż, podniósł go młody Żyd, Michał Landau – tylko po to zresztą, by samemu paść chwilę potem.

Wydarzeniu temu – czytamy w przypisie – współcześni nadawali doniosły sens symboliczny: “Godło męki Chrystusowej, godło Odkupienia i Zbawienia w ręku Żyda to najwznioślejszy wyraz tej idei braterstwa łączącej pod sztandarem narodowym wszystkie wyznania i klasy społeczeństwa” (W. Przyborowski).

06 IV 2015 # # #